Lipiec 3, 2019
Krok po kroku.. mówię! 1 rok życia dziecka
Krok po kroku.. mówię! to seria tekstów opisująca poszczególne etapy rozwoju mowy począwszy od poczęcia aż do osiągnięcia pełnej sprawności językowej. Wraz z Edukacyjna.pl będziemy podpowiadać jakie pomoce, materiały, zabawki i książki można wykorzystać, by wspomagać rozwój dziecka.
Zdrowe dziecko rodzi się ze zdolnością wydawania dźwięków. Już od pierwszych dni życia dźwiękiem komunikuje nam wszystkie swoje potrzeby, a ten niewerbalny sposób porozumiewania się jest podstawą prawidłowego rozwoju mowy. W pierwszych latach życia maluch rozwija się najintensywniej. Jego mózg, dzięki powstającym połączeniom neuronalnym, przyswaja wiele nowych informacji, bardzo szybko się uczy, zapamiętuje osoby, emocje, słowa, schematy zachowań i nabywa nowych umiejętności, także językowych.
Według Leona Kaczmarka czas w rozwoju mowy dziecka od narodzin do ukończenia pierwszego roku życia nazywamy okresem melodii, sygnału, apelu.
Przez pierwsze miesiące życia dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku i płaczu. Usłyszeć możemy też różnego rodzaju mlaskania, pomrukiwania czy kwilenie oraz liczne nieartykułowane elementy zbliżone brzmieniem do samogłosek. Niemowlę widzi naszą twarz i rysujące się na niej emocje, odbiera dobiegające do niego odgłosy, poszukuje źródła dźwięku, próbuje wodzić wzrokiem za przedmiotami oraz uważnie słucha własnych realizacji zafascynowane tym co dzieję się wokół.
W tym czasie intensywnie kształtuje się też wzrok, wyostrzają kontury, kształty i kolory, a przedmioty przybierają coraz bardziej realną formę. Stymulacja powinna więc przebiegać łagodnie, by stopniowo oswajać dziecko ze światem zewnętrznym, nauczyć je „patrzeć” i wodzić wzrokiem za przedmiotami oraz koncentrować uwagę na poszczególnych elementach. Warto zaopatrzyć się więc np. w KARTY KONTRASTOWE, OBRAZKI I PLANSZE (klik) podstawowych, intensywnych i zauważalnych przez dziecko kolorach czyli białym, czarnym, żółtym i czerwonym.
Około 4. miesiąca życia dziecko zaczyna coraz intensywniej bawić się własnym głosem, odpowiada uśmiechem na zaczepki dorosłego, wydaje własne nieprzypominające jeszcze mowy ludzkiej dźwięki (popiskuje, parska, prycha) i zaczyna coraz wyraźniej głużyć, by około 6. miesiąca życia stale doskonaląc swoje umiejętności głosowe zacząć gaworzyć. O tym, czym dokładnie różnią się oba te zjawiska oraz jakie znaczenie pełnią w rozwoju mowy dziecka przeczytacie tutaj.
Kolejny przełomowy moment w życiu malucha nastąpi około 9. miesiąca życia – będzie to czas niezwykłej zmiany w sposobie komunikowania się z otoczeniem, w sposobie postrzegania świata i siebie w przestrzeni społecznej – zwany przez specjalistów rewolucją dziewiątego miesiąca. Więcej o zmianach zachodzących wówczas w rozwoju dziecka przeczytacie tutaj.
Maluch jest teraz bardzo wnikliwym obserwatorem rzeczywistości, na nowo przygląda się sobie i innym, interesuje się przedmiotami oraz zjawiskami, wchodzi w zupełnie inne niż dotychczas relacje z dorosłym. Opowiadajmy więc dziecku o otaczającym go świecie, pokazujmy i nazywajmy nowe przedmioty. Nie zalewajmy dziecka natłokiem informacji, ale bardzo prostym językiem wchodźmy w dialog dając czas i szansę na reakcję i odpowiedź (chociażby uśmiech, grymas czy zupełnie niewerbalny dźwięk). Bądźmy więc blisko dziecka bawiąc się wraz z nim, znakomicie sprawdzą się tutaj małe i większe pacynki, wierszyki-masażyki oraz wszystkie aktywności angażujące dziecko do wspólnej zabawy. Nie macie pomysłu jak się bawić z takim malcem? Wypróbujcie na początek ZABAWY PALUSZKOWE (klik), w książeczce znajdziecie proste rymowane wierszyki angażujące do reakcji niemal całe ciało, a przy okazji stworzycie fajny rytuał np. po kąpieli.
Rozwój językowy dziecka w pierwszym roku życia będzie się opierał w dużej mierze na wyrażeniach dźwiękonaśladowczych i onomatopejach. Dziecko przysłuchując się odgłosom otoczenia stara się je naśladować, ma ogromną potrzebę nazywania świata, dlatego jego wypowiedzi będą mocno emocjonalne i ukierunkowane przez własne doświadczenia.
Czas spędzony wspólnie powinien więc obfitować w rozmowy, opisywanie, przyglądanie i przysłuchiwanie się otoczeniu, zabawy dźwiękiem, obrazem, mimiką. Wsparciem będą różnych rozmiarów OBRAZKI Z ODGŁOSAMI, ONOMATOPEJAMI I INNYMI WYRAŻENIAMI DŹWIĘKONAŚLADOWCZYMI (klik), ale także książeczki obrazkowe oraz rysunki czy zdjęcia jak najbardziej realne i te zbliżone swoją postacią do rzeczywistości bliskiej dziecku.
Pod koniec pierwszego roku życia dziecko powinno prawidłowo wymawiać wszystkie samogłoski ustne (A O U E I Y) oraz kilka spółgłosek (P B M T D N). Powinno też rozumieć i wykonywać proste polecenia (np. Daj! Nie wolno! PAPA!), a także samodzielnie wypowiadać pojedyncze wyrazy (np. mama, tata, daj, lala, nie) i wyrażenia dźwiękonaśladowcze (np. KOKO, MU, HAU, BE). Wszystkie zabawy opierające się na komunikatach werbalnych będą uczyć malucha, że czynnościom i zjawiskom towarzyszyć powinno słowo, a jeśli dodamy do tego przyjazne dziecięcym oczom SYMBOLICZNE KARTONIKI I OBRAZKI O REALNYCH KSZTAŁTACH (klik), którymi możemy się wspólnie bawić sukces murowany!
Pamiętajmy też, że rozwój mowy jest ściśle powiązany z rozwojem ruchowym i motorycznym, a każda nowa umiejętność jest podstawą do nabywania kolejnych. Dlatego też już od pierwszych chwil bądźmy z dzieckiem blisko, bawmy się, przytulajmy, figlujmy, wykorzystując do tego przedmioty codziennego użytku, instrumenty czy bezpieczne zabawki. Możemy też korzystać z gotowych pomysłów na zabawy, jeśli nasza kreatywność szybko się wyczerpuje, bo to czas spędzony z dzieckiem będzie najlepszą inwestycją w jego dalszy rozwój.
MGR KATARZYNA KNOPIK