Lipiec 10, 2019

Piąty i szósty rok życia to czas ostatecznego kształtowania się systemu fonetyczno-fonologicznego. Dziecko nabywa wprawy w posługiwaniu się zdobytymi już umiejętnościami oraz stale uzupełnia swój system językowy o nowe zwroty, sformułowania i słownictwo. To w jaki sposób posługuje się ono językiem zależy m.in. od organizacji funkcji półkulowych, poziomu inteligencji, ogólnej wiedzy o świecie, wzorców mowy czy ilości i jakości bodźców językowych dostarczanych przez otoczenie.

WEDŁUG LEONA KACZMARKA CZAS W ROZWOJU MOWY DZIECKA OD TRZECIEGO DO SZÓSTEGO/SIÓDMEGO ROKU ŻYCIA NAZYWAMY OKRESEM SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ.

Bogaty zasób słownictwa oraz stały rozwój umiejętności narracyjnych pozwala dziecku zauważać i opisywać związki między zdarzeniami czy zjawiskami nie tylko w teraźniejszości, ale także w przeszłości oraz niedalekiej przyszłości. Ogromną wartość dla rozwoju mowy będą miały wszelkie swobodne i kierowane rozmowy, zachęcanie do opowiadania, tworzenie historyjek obrazkowych sprawdzające ROZUMIENIE PYTAŃ I POLECEŃ (klik).
Dzięki naturalnej ciekawości świata wypowiedzi dziecka staną się coraz dłuższe, pełniejsze, a z czasem będą miały także wyraźnie uporządkowany przebieg, z zaznaczonym początkiem oraz końcem. Ważne, by osadzać treści w czasie i przestrzeni, zachęcać do logicznego myślenia, zmieniać szczegóły, dopowiadać kolejne elementy, by pozwolić na ZROZUMIENIE SYTUACJI (klik) i dostosowania działań do zasad i okoliczności.

Niezwykle cenne w późniejszej edukacji szkolnej umiejętności logicznego myślenia, planowania ruchów, przemyślanych działań, obroty w przestrzeni, koordynację wzrokowo-ruchową czy koncentrację można bez trudu ćwiczyć tworząc nietypowe KONSTRUKCJE PRZESTRZENNE (klik) w pionie i poziomie.
Ważna będzie też umiejętność sprawnej ANALIZY WZROKOWEJ (klik), dającej możliwość nie tylko dostrzeganie reguł i zasad, ale także ich nazywania, konstruowania oraz przekształcania – to bazowe umiejętności niezbędne w procesie nauki czytania oraz liczenia.

Pięciolatek dość sprawnie wypowiada już większość głosek, poprawnie buduje zdania i używa właściwych form gramatycznych. Krótkie wierszyki, historyjki i opowiadania zawierające głoski sprawiające dziecku jeszcze nieco trudności artykulacyjnych powinny być stale i systematycznie ćwiczone, by utrwaliły się w mowie kierowanej oraz spontanicznej.

Nie zapominajmy też o roli zabawy, zamienności ról, wcielania się w postaci dzięki ZABAWOM TEMATYCZNYM(klik). Bez trudu możemy wyodrębniać tutaj różne kategorie, wspólne cechy przedmiotów, budowanie i wykluczanie ze zbiorów, możemy bawić się słowem, opowiadać, zgadywać, opisywać, zapamiętywać i tak dalej.. 

Dziecko stale rozwija swój słuch fonemowy, pozwalający wychwycić wszelkiego rodzaju niuanse językowe oraz błędy w wypowiedziach innych, dlatego w zabawy warto wplatać zróżnicowane ćwiczenia słuchowe. Dzięki temu przedszkolak będzie mógł w przyszłości dokonywać samodzielnej analizy i syntezy słuchowej wyrazów, wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu oraz dzielić na sylaby.

Pod koniec wieku przedszkolnego mowa powinna być w pełni zrozumiała dla otoczenia. Słownik mowy czynnej pięciolatka powinien obejmować około 2000 słów, a sześciolatka około 3000-4500 słów. Dziecko 5. letnie powinno poprawnie wymawiać wszystkie samogłoski, także nosowe, oraz spółgłoski. Jedynym brakującym dźwiękiem może być głoska „r” – która powinna pojawić się w mowie spontanicznej pod koniec 5. roku życia.

Pamiętamy, iż rozpoczynając edukację szkolną dziecko powinno mieć już „do dyspozycji” wszystkie części mowy, kategorie gramatyczne oraz schematy składniowe języka ojczystego oraz w pełni ukształtowany system fonetyczno-fonologiczny języka ojczystego.

MGR KATARZYNA KNOPIK